Karol Gotfryd Woide

---

Pochodzenie i wykształcenie

Karol Gotfryd Woide przyszedł na świat w rodzinie mieszczan leszczyńskich. Jego dziadek, Piotr Woide, był absolwentem Uniwersytetu Viadrina, a także pełnił funkcję burmistrza Leszna oraz seniora świeckiego miejscowej parafii ewangelicko-reformowanej. Jego ojciec, Marcin Teofil, który zmarł w 1732 roku, również był absolwentem Viadriny i zajmował stanowisko rajcy miejskiego. W rodzinie był także starszy brat Chrystiana Teofila Woyde, który później został nauczycielem w gimnazjum w Głogowie.

Karol uczęszczał do gimnazjum braci czeskich w Lesznie, a w 1745 roku rozpoczął swoje studia na Uniwersytecie Viadrina, które miały na celu przygotowanie go do roli pastora. Jego nauczycielem był m.in. Paweł Ernest Jabłoński, syn Daniela Ernesta Jabłońskiego, znanego pedagoga z lat 1660-1754. Już podczas tego okresu Karol zaintrygował się starożytnymi językami biblijnymi, co miało kluczowy wpływ na jego przyszłą karierę akademicką.

W miarę postępów w nauce, które były na tyle znaczące, że Jednota Wielkopolska zezwoliła mu na kontynuację studiów na Uniwersytecie w Lejdzie w 1747 roku. W 1750 roku Woide, po ukończeniu studiów, dokonał transkrypcji manuskryptu Leksykonu Ægyptiaco-Latinum Mathurina Veyssière de La Croze, który zawierał istotne słowa w języku sahidowskim Christiana Scholtza. W tym samym roku, ucząc się języka koptyjskiego, Woide stał się w nim ekspertem. Po zwieńczeniu swoich studiów i pod wpływem Jednoty Wielkopolskiej, powrócił do Rzeczypospolitej, by kontynuować swoją misję edukacyjną i badawczą.

Praca duszpasterska i kwestorska

W grudniu 1750 roku, Karol Gotfryd Woide został ordynowany na diakona, natomiast 27 października 1751 roku przyjął sakrament pastora w Lesznie. Na początku pełnił rolę tzw. II pastora w tym mieście, jednak już od 1760 roku mianowano go I pastorem parafii. Jego działania na rzecz ewangelików w Rzeczypospolitej, zmierzające do przywrócenia im praw cywilnych i religijnych, oraz szeroka sieć powiązań w Niderlandach miały kluczowe znaczenie w jego dalszej karierze.

Wiosną 1765 roku, dzięki swej renomie, został oficjalnie skierowany jako kwestor, a jednocześnie, nieoficjalnie, jako przedstawiciel polskich ewangelików w Niderlandach i Wielkiej Brytanii. Jego przybycie do Anglii miało miejsce latem 1766 roku, gdzie pełnił funkcję delegata Konfederacji Toruńskiej. W 1768 roku próbował bezskutecznie uzyskać zwolnienie z obowiązków jako pastor w Lesznie, by móc osiedlić się na stałe w Anglii.

W 1770 roku Woide objął stanowisko pastora w niemieckim kościele reformowanym w Savoy Chapel oraz w holenderskiej kaplicy reformowanej w Pałacu św. Jakuba w Londynie. W trakcie tej zmiany, przyjął również ordynację w obrządku anglikańskim, gdzie 19 sierpnia został diakonem, a 24 sierpnia tego samego roku został mianowany pastorem. Ostatecznie jego wspólnota zaakceptowała tę decyzję dopiero w 1776 roku, kiedy ogłoszono wakat na stanowisku I pastora w Lesznie.

Kariera orientalisty

Karol Gotfryd Woide, mieszkający w Wielkiej Brytanii aż do 1790 roku, rozpoczął swoją karierę jako duchowny. W 1782 roku objął stanowisko bibliotekarza w British Museum, gdzie jego praca obejmowała najpierw Dział Historii Naturalnej, a później Dział Książek Drukowanych. Tam miał również zaszczyt kierować rękopisami orientalnymi.

Woide wyróżniał się jako jeden z pionierów badań nad egipskimi tekstami sahidyjskimi. W 1786 roku, po gruntownej analizie Codex Alexandrinus, zaprezentował tekst Nowego Testamentu, którym osobiście uraczył króla Jerzego III.

W swoim opisie z 1782 roku Woide nakreślił portret CP Moritza, twierdząc, że żyje on „niedaleko Paddington, w zdrowej dzielnicy na obrzeżach miasta, gdzie oddycha czystszym i świeższym powietrzem niż w centrum.” Choć był dobrze znany jako autorytet w dziedzinie języków orientalnych, nie ustępował w towarzyskości i światowości.

Woide był posiadaczem fragmentów grecko-koptyjskiego manuskryptu Nowego Testamentu, znanego pod nazwą Fragmentum Woideanum, którego część stanowiła Księga Łukasza. Jego badania sugerowały, że ten fragment datowany jest na VII wiek. Części tego niezwykłego rękopisu, oznaczone jako Uncial 070, są obecnie przechowywane w różnych zbiorach.

Życie osobiste i dziedzictwo

Karol Gotfryd Woide, niezwykle utalentowany i wpływowy badacz, swoje wykształcenie zdobywał na renomowanych uczelniach takich jak Frankfurt nad Odrą oraz Leiden. Wielkim osiągnięciem Woide było uzyskanie doktoratu z teologii na Uniwersytecie w Kopenhadze, co potwierdzało jego wybitny poziom naukowy.

W 1785 roku zasłużył sobie na miano członka Towarzystwa Królewskiego, a rok później został również mianowany członkiem prestiżowego DCL na Uniwersytecie Oksfordzkim. Oprócz tego, Woide był także aktywnym członkiem wielu zagranicznych stowarzyszeń naukowych, co podkreśla jego międzynarodowy zasięg oraz uznanie w kręgach naukowych.

W życiu osobistym Woide był żonaty i miał dwie córki, które osiągnęły dorosłość. Niezbyt jednak długo cieszył się swoim życiem rodzinnym. W 1790 roku podczas spotkania w domu Sir Josepha Banksa doświadczył udaru, co niestety doprowadziło do jego zgonu w pokojach British Museum. Jego życie było przykładem poświęcenia dla nauki, a jego dziedzictwo na zawsze pozostanie w pamięci historyków.

Dzieła

Karol Gotfryd Woide był znanym filologiem oraz badaczem języków starożytnych, którego wkład w literaturę i naukę jest nieoceniony. Jego prace są szczególnie cenione w obszarze studiów nad językiem egipskim i greckim.

• Lexicon Ægyptiaco-Latinum, 1775,
• Grammatica aegyptiaca utriusque dialecti, 1778,
• Novum Testamentum Graecum e codice ms. alexandrino, Londyn 1786,
• Dodatek ad editionem Novi Testamenti graeci… w której zawarte są fragmenta Novi Testamenti według interpretacji wyższej dialektyki egipskiej, znanej jako tebańska lub sahidyjska, Oxford 1799.

---

Oceń: Karol Gotfryd Woide

---